Europejczyk i Wielkopolanin Jan Zemełka. Mieszczanin Kalisza
13 października 2020 r. w Archiwum Państwowym w Kaliszu odbył się wykład Jerzego Łojki pt. „Europejczyk i Wielkopolanin Jan Zemełka. Mieszczanin Kalisza”. Wykład ten był elementem grantu Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych pt. „Źródła do dziejów miast Wielkopolski przedrozbiorowej – Europa Narodów.”.
Uczestników spotkania przywitała dr Grażyna Schlender, dyrektor Archiwum Państwowego w Kaliszu. Przedstawiła prelegenta – Jerzego Łojkę, który jest mediewistą. Współpracował m. in. z prof. Aleksandrem Gieysztorem i prof. Gerardem Labudą. Specjalizuje się w badaniach dziejów Wielkopolski, jest mistrzem kwerendy archiwalnej okresu staropolskiego i autorem licznych publikacji m. in. „Średniowieczne herby polskie”, „Civitas Pyzdry. Dzieje miasta do roku 1793”, „Civitas Konin. Dzieje miasta i okolicy do schyłku XVIII stulecia”.
Dr Przemysław Wojciechowski z Archiwum Państwowego w Poznaniu przedstawił założenia projektu pt. „Europa Narodów. Źródła do dziejów miast Wielkopolski przedrozbiorowej”, realizowanego z licznymi partnerami z terenu województwa wielkopolskiego (Grodzisk Wielkopolski, Gostyń, Kalisz, Konin, Gmina Kawęczyn, Leszno, Poznań, Pyzdry, Turek). Podkreślił edukacyjny i popularyzacyjny walor tego projektu.
Jerzy Łojko w swoim wykładzie skupił się głównie na omówieniu podejścia Jana Zemełki (1539-1607) do nauki. Mentalnie był on nowoczesnym Europejczykiem. Czerpał z wiedzy państw zachodnich pełnymi garściami i przenosił na grunt polski to, co było konieczne i niespotykane. Był doktorem medycyny i filozofii, kształcił się w Padwie. Jako niezwykle bogaty i wpływowy mieszczanin ufundował dwie katedry na Uniwersytecie Jagiellońskim: botaniki lekarskiej (farmacji) i anatomii. Chociaż Jan Zemełka pochodził z Konina, to Kalisz był miastem, które ukształtowało go w sensie materialnym. Niektórzy badacze twierdzą, że Zemełka ukradł kosztowności kaliskie i z nimi uciekł z miasta. Nie było to jednak możliwe. W oparciu o badania Janusza Sobczyńskiego, ujęte w książce wydanej z okazji 400 rocznicy śmierci Zemełki pt. „Jan Zemełka (Zemelius) z Konina”, Jerzy Łojko zaprzeczył tym teoriom.
Jan Zemełka w swoim życiu inwestował w przyszłość. Był hojnym sponsorem, ale interesował się tym, co dzieje się z jego pieniędzmi. W aktach Konsystorza Kaliskiego zachowały się jego zapisy dla kolegiaty i kościoła św. Mikołaja w Kaliszu. Pewne sumy pieniędzy przeznaczył też dla Szpitala św. Ducha. Fundacje Jana Zemełki funkcjonowały przez 250 lat. Spis wszystkich jego zapisów znajduje się na dwóch dokumentach w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Jan Zemełka zmarł bezpotomnie. Pochowano go w podziemiach kaplicy św. Jana Chrzciciela Koninie. Rodzinie zostawił tylko ok. 3% swojego majątku. Resztę inwestował w przyszłe pokolenia. Pomagał ludziom, ale w taki sposób, by ich „nie zepsuć”. Prelekcja spotkała się z pozytywnym odbiorem osób obecnych na sali.
Ponieważ spotkanie odbywało się z powodu pandemii w reżimie sanitarnym, wszyscy chętni mogli obserwować je na żywo za pośrednictwem serwisu Facebook: https://www.facebook.com/apkalisz/videos/337120064238177/